Γιώργης Ζορμπάς

Απ' όσο βλέπω, δεν είναι γραφτό την Κρήτη να την επισκεφθεί τελικά κανένας Ζορμπάς...
Ο αληθινός Γιώργης Ζορμπάς (Αλέξης ήταν το όνομα ενός πρόωρα χαμένου γιου του), ποτέ δεν επισκέφθηκε στην πραγματικότητα την Κρήτη. Συναντήθηκε με τον Καζαντζάκη στο Άγιον Όρος και στα μεταλλεία της Μάνης και τον ακολούθησε σε πολλές διαδρομές του, με σημαντικότερη αυτή του Καυκάσου, όταν ο Καζαντζάκης είχε διοριστεί από τον Ελευθέριο Βενιζέλο διευθυντής του νεοσύστατου υπουργείου Περιθάλψεως για τον επαναπατρισμό χιλιάδων Ελλήνων.

Αργότερα, όταν χώρισαν οι δρόμοι τους, ο Ζορμπάς κάλεσε μια φορά τον Καζαντζάκη να πάει στη Σερβία όπου είχε εγκατασταθεί, να δει μία όμορφη πράσινη πέτρα που είχε βρει. Όταν ο συγγραφέας του απάντησε ότι δεν μπορούσε να πάει, ο Ζορμπάς του έγραψε:
«Είσαι, και να με συμπαθάς, αφεντικό, καλαμαράς. Μπορούσες και συ, κακομοίρη, μια φορά στη ζωή σου να δεις μιαν όμορφη πράσινη πέτρα και δεν την είδες».
Χήρος από το 1912-13, με δώδεκα παιδιά, από τα οποία έζησαν τα οχτώ, δούλεψε και γύρισε πολλά μέρη, έκανε λεφτά και τα κατασπατάλησε σε φαγοπότια, γλέντια, κρασοκατανύξεις και μοιραία θηλυκά, γιατί τα πλούτη ήταν ξαφνικά και δεν τα είχε ποτέ προηγουμένως, αλλά κυρίως επειδή ήξερε ότι δεν θα τα έπαιρνε μαζί του στον τάφο.
Ο Καζαντζάκης αργότερα έγραφε ότι θα διάλεγε τον Ζορμπά για ψυχικό οδηγό. «Γιατί αυτός είχε ό,τι χρειάζεται ένας καλαμαράς για να σωθεί [...] να δίνει παρθενιά στα αιώνια καθημερινά στοιχεία, αγέρα, θάλασσα, φωτιά, γυναίκα, ψωμί· τη σιγουράδα του χεριού, τη δροσεράδα της καρδιάς, την παλικαριά να κοροϊδεύει την ίδια του την ψυχή».
Η εγγονή του Ζορμπά, Τζένη, του χάρισε δισέγγονο τον Παύλο Σιδηρόπουλο, τον γνωστό, αγαπημένο εκπρόσωπο της ελληνικής ροκ μουσικής.
Ο Ζορμπάς πέθανε στη Σερβία, το 1941, και θάφτηκε αρχικά στα παλιά νεκροταφεία, νότια της πόλης. Χρόνια αργότερα τα εγγόνια του μετέφεραν τα οστά του παππού τους και τα τοποθέτησαν στον οικογενειακό τάφο στο νεκροταφείο «Μπούτελ» των Σκοπίων. Ο τάφος του εντοπίστηκε πολλά χρόνια αργότερα από ελληνική δημοσιογραφική αποστολή στα Σκόπια. Μάλιστα τον επισκέφτηκε το 1997 ο Μίκης Θεοδωράκης μετά τη μεγαλειώδη συναυλία του με το έργο του «Ζορμπάς ο Ελληνας», παρουσία του τότε προέδρου της χώρας Κίρο Γκλιγκόροφ, στην αίθουσα της όπερας του Λαϊκού Θεάτρου των Σκοπίων.
Το 1941, εν μέσω της γερμανικής κατοχής, βρήκε τον Καζαντζάκη απομονωμένο στην Αίγινα. Εκεί έφτασε το μαντάτο του θανάτου του Ζορμπά. Σε μία από τις ωραιότερες σελίδες της «Αναφοράς στον Γκρέκο» έγραψε: «Στο σπίτι με περίμενε ένα γράμμα με πένθιμο φάκελο· γραμματόσημο σέρβικο, κατάλαβα. Το κρατούσα και το χέρι μου έτρεμε. […] Εκλεισα τα μάτια κι ένιωθα αργά, ζεστά, να κυλούν στα μάγουλά μου τα δάκρυα. […] Τι να κάμω, συλλογίζουμουν όλη τη νύχτα, τι να κάμω για να ξορκίσω το θάνατό του; […] Αυτό δεν είναι το χρέος της καρδιάς; Γι’ αυτό δεν την έπλασε ο Θεός; Ν’ ανασταίνει τους αγαπημένους; Ανάστησέ τον!». Και αυτό έκανε. Την επομένη, άγρυπνος, πήρε χαρτί και μολύβι.
Το έργο το τελείωσε τον Μάιο του 1943. Ωστόσο, ο Ζορμπάς που μπήκε στις σελίδες του βιβλίου με τίτλο «Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά» δεν ήταν ο Γιώργης Ζορμπάς της Πραστοβάς και του Καυκάσου. Του άλλαξε το όνομα, πιθανότατα από το αρχαιοελληνικό συνθετικό «αλεξι-» (όπως αλεξικέραυνο, αλεξίσφαιρος) για να δημιουργήσει έναν χαρακτήρα που αντιστέκεται με «τη δαιμονικιάν ανταρσία του ανθρώπου να νικήσει το βάρος και την ύλη, την προγονική κατάρα». Μετατόπισε την πλοκή από τη Μάνη στην πολυμνημένη πατρίδα του, την Κρήτη, και μετασχημάτισε τον ήρωα προικίζοντάς τον με ακατανίκητη δύναμη που ενσαρκώνει την ίδια την ουσία της ζωής σε όλες τις εκφάνσεις της.
(Αποσπάσματα από άρθρο του Δημήτρη Παγαδάκη , https://www.protothema.gr/…/h-alithini-istoria-tou-zorba-k…/)