Ο μεγάλος ερωτικός. Του Δ. Τριάντου

Με την πρώτη σταγόνα της βροχής σκοτώθηκε το καλοκαίρι….. Έχει γραφτεί ότι, εάν είναι να πατήσεις ένα κουμπί και σβήσεις όλη την Ελληνική δισκογραφία αλλά πρέπει να κρατήσεις ένα δίσκο, " Ο Μεγάλος Ερωτικός" αρκεί. " Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΕΡΩΤΙΚΟΣ έγινε από ένα αίσθημα ενοχής κι όχι από ερωτικούς λόγους. Είχα ένα αίσθημα ενοχής απέναντι σε μια θαυμάσια γυναίκα, τη Μυρτιώτισσα, μητέρα του Γιώργου Παππά, του μεγάλου ηθοποιού, ο οποίος ήταν και στενός μου φίλος. Μια δεδομένη στιγμή, άρρωστη στο νοσοκομείο, μου στέλνει το περίφημο ποίημά της το "Σ΄ αγαπώ, δεν μπορώ, τίποτ’ άλλο να πω, πιο βαθύ, πιο απλό, πιο μεγάλο!..." για να κάνω μουσική, μαζί μ΄ ένα πολύ συγκινητικό γράμμα. Τότες, είπα, θα πάω αμέσως να τη δω, αλλά δεν πήγα, και με την επιπολαιότητα που χαρακτηρίζει τους νέους, το ξέχασα. Στην Αμερική διαβάζοντας ότι πέθανε, μου ήρθε στο νου η παράλειψή μου, βρήκα το γράμμα της και το ποίημα και αισθάνθηκα όλες τις τύψεις ενός ανθρώπου που σαν νέος, κάνει τέτοιου είδους επιπολαιότητες. Θέλησα να γράψω μουσική εκ των υστέρων και για να το συμπεριλάβω κάπου έπρεπε να κάνω έναν ολόκληρο δίσκο έτσι έκανα τον Μεγάλο Ερωτικό, δικαιωματικά ανήκει στη μνήμη της Μυρτιώτισσας».

Ο Δημήτρης Ψαριανός έχει περιγράψει γλαφυρά την πρώτη τους συνάντηση με το Μάνο και την Φλέρυ Νταντωνάκη για το πρώτο άκουσμα του έργου στις έξι το απόγευμα, στο σπίτι του συνθέτη με την Φλέρυ να περνά την πόρτα του σπιτιού κρατώντας στα χέρια της δυο αναμμένες λαμπάδες, σαν να επρόκειτο να συμβεί κάτι ιερό, μια ιεροτελεστία , μια μεγάλη καλλιτεχνική ζύμωση. Για μένα, λέει ο Δημήτρης, ήταν ευχή και κατάρα μαζί, έπρεπε να τον είχα ερμηνεύσει σε μεγαλύτερη ηλικία, όταν είσαι μόνο 20 χρονών και έχεις πατήσει την κορυφή του Έβερεστ μετά τι άλλο να κάνεις, ότι έκανα μετά συγκρινόταν δυστυχώς για μένα με τον Μεγάλο Ερωτικό.
Τα γυρίσματα στο στούντιο της Columbia, άλλοι συνθέτες το έκλειναν για 2-3 ώρες, ο Μάνος το έκλεινε από το πρωί μέχρι το βράδυ. Χρησιμοποιήθηκαν κλασικά μουσικά όργανα, βιολί, βιολοντσέλο, κοντραμπάσο, άρπα, δύο κιθάρες, πιάνο που μετατράπηκε σε μικτό όργανο και λαούτο. Ο τρόπος που σε κάθε τραγούδι αναμιγνύονται οι μουσικοί ρυθμοί είναι ανεπανάληπτος, αρχαία ελληνική μουσική, δημοτικά τραγούδια, ποντιακή λύρα, Prokoviev, Mahler, Stravinsky. Ο Αντρέας Ροδουσάκης, ο κοντραμπασίστας του, σχολιάζει «Σα μουσική βόμβα έπεσε πάνω σε εμάς τους μουσικούς, όλοι αναρωτιόμασταν τι είναι αυτό που κάνει.... Πρόσθεσε ακόμα ότι για στίχους χρησιμοποιεί όλη την ιστορία της ελληνικής ποίησης, Σαπφώ, Σολωμός, Καβάφης, Ελύτης, Σαραντάρης, Γκάτσος, Χορτάτζης ακόμα και το Άσμα Ασμάτων του Σολομώντα και συμφωνείς ότι μιλάμε για πνευματικό γεγονός!
«Εκείνη την εποχή πολλοί απορήσανε που γύρισα στη διάρκεια της δικτατορίας και έκανα τον ΜΕΓΑΛΟ ΕΡΩΤΙΚΟ, είπαν, αυτό ήρθε να μας δώσει το ’72 μέσα στην δικτατορία; Μόνον οι ανόητοι φαντάζονται ότι όταν είσαι ερωτευμένος γράφεις ένα έργο σαν τον «Μεγάλο Ερωτικό». Τον «Μεγάλο Ερωτικό» τον γράφεις όταν δεν ασχολείσαι με το αν είσαι ερωτευμένος ή όχι. Έχεις ξεκαθαρίσει τα θέματα και είσαι ελεύθερος να σκέπτεσαι.Τον έκανα από σκοπιμότητα γιατί είδα ότι εκείνο που έλειπε απ’ τον τόπο μας δεν ήταν το σύνθημα. Έλειπαν οι μεγάλες ανθρώπινες αξίες που είχαν καταρρακωθεί. Και δικαιώθηκα εκ των υστέρων διότι τα συνθήματα παρήλθαν, ενώ οι έννοιες του ΜΕΓΑΛΟΥ ΕΡΩΤΙΚΟΥ παρέμειναν.Εγώ έδωσα ακριβώς αυτό το οποίο είδα ότι έλειπε τότε, να ξαναβρούμε την αξιοπρέπεια μας και την καταγωγή μας!, ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΕΡΩΤΙΚΟΣ ήταν φορέας βαθύτερων ανθρώπινων αισθημάτων που κόντευαν τότε να εξεφτελιστούν.»
Πόσο ευφυής πρέπει να είσαι για να δίνεις τέτοια απάντηση! Αν η λέξη διανοούμενος στην Ελλάδα έχει κάποιο νόημα , να ένας άνθρωπος που την δικαιώνει. Ο Διονύσης Σαββόπουλος λέει σε συναυλία του στο Ηρώδειο « ούτε τα κορδόνια στα παπούτσια του δεν είμασταν άξιοι να δέσουμε χωρίς ποτέ να το έχομε ομολογήσει όσο ζούσε».
Ο Μάνος Χατζιδάκις παραδέχεται πως ακούγοντας τη Φλέρυ να τα ερμηνεύει τόσο μοναδικά και ανεπανάληπτα δεν επιχείρησε ποτέ άλλη ηχογράφηση ή ζωντανή εκτέλεση γιατί δεν μπορούσε να φανταστεί καλύτερη ερμηνεία. Η Φλέρυ, η "Τρελή του Φεγγαριού", ευλογημένη αλλά άτυχη, το μνήμα της βρίσκεται στο κοιμητήριο της Παιανίας, πλάι σ' αυτό του αγαπημένου της Μάνου.
Απ’ όλα τ’ άστρα τ’ ουρανού ένα είναι που σου μοιάζει
ένα που βγαίνει το πουρνό όταν γλυκοχαράζει.
Κυπαρισσάκι μου ψηλό, ποια βρύση σε ποτίζει,
που στέκεις πάντα δροσερό, κι ανθείς και λουλουδίζεις.
Να ’χα το σύννεφ’ άλογο και τ’ άστρι χαλινάρι
το φεγγαράκι της αυγής να ’ρχόμουν κάθε βράδυ.
Αν μ’ αγαπάς κι είν’ όνειρο, ποτέ να μην ξυπνήσω
γιατί με την αγάπη σου ποθώ να ξεψυχήσω.
Μαζί με το επίσης αριστουργηματικό « Χαμόγελο της Τζοκόντας», χτες, σήμερα και αύριο στο Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, όσοι τυχεροί βρείτε εισιτήρια προσέλθετε, να καθαρίσει λίγο η ψυχή μας, βγαίνεις από τον συναυλιακό χώρο καλύτερος άνθρωπος !